Doğrucu Davut mu, Pinokyo mu?
Doğrucu Davut mu, Pinokyo mu? Bu yazımda, dürüstlük ve yalan söylemenin etkileri üzerine bir karşılaştırma yapacağım. Doğrucu Davut, hep doğruyu söyleyen ve yalan söylemeyi reddeden bir karakterdir. Pinokyo ise, yalan söyledikçe burnu uzayan bir kukladır. Bu iki karakter arasında, hangisi daha iyi bir hayat yaşar? Hangisi daha çok sevilir? Hangisi daha çok başarılı olur? Bu soruların cevaplarını bulmak için, hem felsefi hem de psikolojik açılardan konuyu ele alacağım.
Doğrucu Davut mu, Pinokyo mu?
Doğrucu Davut, dürüstlüğün erdemli bir davranış olduğunu savunur. O, doğruyu söylemekle kendine ve başkalarına saygı duyduğunu, güvenilir ve sorumlu bir kişi olduğunu kanıtlar. O, yalan söylemenin hem kendisine hem de topluma zarar vereceğini bilir. O, yalan söylemenin insan ilişkilerini bozacağını, güveni sarsacağını, adaleti engelleyeceğini ve gerçekliği çarpıtacağını düşünür.
Pinokyo ise, yalan söylemenin kolay bir çözüm olduğunu sanır. O, yalan söyleyerek sorunlardan kaçabileceğini, istediği şeyleri elde edebileceğini, başkalarını kandırabileceğini zanneder. O, yalan söylemenin kendisine fayda sağlayacağını umar. Ancak, yalan söyledikçe burnu uzar ve bu da onun yalanlarını ortaya çıkarır. O, yalan söylemenin kendisine zarar verdiğini, başkalarının güvenini kaybettiğini, gerçekten uzaklaştığını ve mutsuz olduğunu anlar.
Doğrucu Davut ile Pinokyo arasındaki fark, dürüstlük ve yalan söyleme arasındaki farktır. Dürüstlük, insanın kendisiyle ve başkalarıyla barışık olmasını sağlar. Yalan söyleme ise, insanın kendisiyle ve başkalarıyla çatışmasına yol açar. Dürüstlük, insanın gerçeği kabul etmesi ve ona göre davranmasıdır. Yalan söyleme ise, insanın gerçeği reddetmesi ve ona karşı gelmesidir.
Felsefi açıdan, dürüstlük erdemli bir davranıştır. Dürüst insanlar, kendilerine ve başkalarına saygılıdır. Dürüstlük, güvenilirlik, adalet, sorumluluk gibi değerleri de beraberinde getirir. Dürüst insanlar, yalanın getirdiği vicdan azabı, korku, suçluluk gibi duygulardan uzak dururlar. Dürüstlük, insanın kendisiyle barışık olmasını sağlar.
Yalan söylemek ise, erdemsiz bir davranıştır. Yalan söyleyen insanlar, kendilerini ve başkalarını aldatırlar. Yalan söylemek, güvensizlik, haksızlık, sorumsuzluk gibi sorunları da beraberinde getirir. Yalan söyleyen insanlar, yalanlarının ortaya çıkması ihtimaliyle sürekli endişe duyarlar. Yalan söylemek, insanın kendisiyle çatışmasına neden olur.
Psikolojik açıdan, dürüstlük mutluluk vericidir. Dürüst insanlar, ilişkilerinde sağlıklı bir iletişim kurarlar. Dürüstlük, sevgi, saygı, anlayış gibi duyguları pekiştirir. Dürüst insanlar, kendilerini olduğu gibi kabul ederler ve kendilerine güvenirler. Dürüstlük, insanın özgüvenini arttırır.
Yalan söylemek ise, mutsuzluk vericidir. Yalan söyleyen insanlar, ilişkilerinde çatışma ve kopma yaşarlar. Yalan söylemek, nefret, küçümseme, kırgınlık gibi duyguları besler. Yalan söyleyen insanlar, kendilerini değiştirmeye çalışır ve kendilerine güvenmezler. Yalan söylemek, insanın özgüvenini azaltır.
Dürüstlük ve yalan söylemenin etik boyutlarını değerlendirirken, her durumun kendine özgü koşullarını ve sonuçlarını göz önünde bulundurmak gerekir. Dürüstlük, genellikle ahlaki bir erdem olarak kabul edilen ve karşımızdakine gerçekleri olduğu gibi aktarmamızı gerektiren bir davranış biçimidir. Yalan söylemek ise, gerçekleri çarpıtarak veya saklayarak karşımızdakini yanıltmaya çalışmak anlamına gelir. Peki, her durumda dürüst olmak mı gerekir, yoksa bazen yalan söylemek de meşru olabilir mi?
Bazı durumlarda, dürüst olmak başkalarına zarar verebilir veya istenmeyen sonuçlara yol açabilir. Örneğin, bir arkadaşınızın yeni aldığı kıyafeti beğenmediyseniz, bunu ona söylemek onu kırabilir veya üzebilir. Bu durumda, yalan söyleyerek onu mutlu etmek daha iyi bir seçenek olabilir. Ya da bir hastanın ölümcül bir hastalığa yakalandığını öğrendiyseniz, bunu ona söylemek onun moralini bozabilir veya umudunu kaybettirebilir. Bu durumda, yalan söyleyerek ona iyileşeceğini söylemek daha insancıl bir davranış olabilir.
Ancak, bazı durumlarda da yalan söylemek başkalarına zarar verebilir veya istenmeyen sonuçlara yol açabilir. Örneğin, bir siyasetçinin seçmenlerine yalan söylemesi, o siyasetçinin güvenilirliğini zedeleyebilir veya toplumsal sorunlara neden olabilir.
Sonuç olarak, Doğrucu Davut ile Pinokyo arasında yapılan karşılaştırmada, dürüstlüğün yalan söylemekten her açıdan daha üstün olduğu görülür. Dürüstlük erdemli ve mutlu bir hayatın anahtarıdır. Yalan söylemek ise erdemsiz ve mutsuz bir hayatın sebebidir. Doğruyu söylemek bizi mutlu ederken, yalan söylemek bizi mutsuz eder. Doğruyu söylemek bizi özgür kılarken, yalan söylemek bizi esir eder.
Ömer KÖSE
